Behalve medische factoren spelen ook niet-medische factoren een grote rol bij een gezonde zwangerschap. Om deze risico’s tijdig te kunnen signaleren is de R4U (the Rotterdam Reproduction Risk Reduction checklist, spreek uit als ‘are for you’) ontwikkeld. Dat is bedoeld om zowel medische als niet-medische risicofactoren in een vroeg stadium van de zwangerschap op te sporen zodat er nog iets aan kan worden gedaan. Onatal sprak met Adja van Waelput, Programmadirecteur Healthy Pregnancy 4 All.
Wat is de R4U?
“Het wordt steeds duidelijker dat niet-medische risicofactoren kunnen leiden tot ongunstige zwangerschapsuitkomsten, zeker wanneer er sprake is van ‘risicostapeling’. De R4U is een signaleringsinstrument voor screening op zes domeinen: sociale, psychische, zorg- en leefstijlgerelateerde, medische en obstetrische risicofactoren onder zwangere vrouwen. Per domein zijn er meerdere vragen, die met ja of nee worden beantwoord. Het gaat om risicofactoren die geassocieerd zijn met ongunstige zwangerschapsuitkomsten zoals vroeggeboorte, te laag geboortegewicht, aangeboren afwijkingen en sterfte. Hiermee worden al vroeg in de zwangerschap medische én niet-medische risicofactoren opgespoord. Per item is er een weegfactor toegevoegd (0/1/2/3), afhankelijk van de ernst van de risicofactor. Van roken is bekend dat dat een grote bijdrage heeft aan slechte zwangerschapsuitkomsten en daarom weegt dat zwaarder.”
Waarom deze nieuwe lijst? We hebben toch al de VIL?
“Niet-medische factoren doen er net zo hard toe als medische, maar er wordt (nog) niet standaard naar gevraagd. Als je daar niet expliciet naar vraagt, dan vind je ze niet of pas (te) laat. Als je er bijvoorbeeld pas aan het einde van een zwangerschap achter komt dat iemand huisvestingsproblemen heeft, dan krijg je huisvesting niet meer geregeld. Maar als je je dat aan het begin van de zwangerschap systematisch uitvraagt, kan er een traject (zorgpad) in gang gezet worden. Hulpverleners zijn steeds vaker op zoek naar een manier waarop ze vooral kwetsbare zwangere kunnen herkennen en iets kunnen bieden. Zo stellen verloskundigen in achterstandswijken veel van vragen uit de R4U al, maar niet systematisch aan het begin. We horen van hen dat zo’n gestructureerde vragenlijst het makkelijker om lastige vragen te stellen, zoals vragen naar inkomen of schulden.”
Wat voor ondersteuning kun je vrouwen dan bieden?
“Dankzij de zorgpaden kunnen verloskundigen en gynaecologen mensen heel gericht doorverwijzen naar maatschappelijke instanties. Ze moeten dat namelijk niet allemaal zelf doen.
Door die zorgpaden leer je elkaar kennen, wat samenwerken tussen zorg en gemeente makkelijker maakt en de zorg aan de vrouw ten goede komt. Dat gebeurde al tijdens de ontwikkeling van de zorgpaden: verloskundigen leerden het maatschappelijk werk kennen, en vice versa, kregen uitleg over hoe maatschappelijk werk in elkaar zit, wat het te bieden heeft, hoe het werkt (geen drempel). Als je dat niet weet, dan weet je ook niet dat je kunt doorsturen. Zo zijn er talloze voorbeelden.’
Wordt het gebruik van de R4U verplicht?
“Zorgverzekeraars stimuleren het gebruik van de R4U. Idealiter zijn er dan in de eigen gemeenten ook zorgpaden uitgewerkt. Maar gebruik van de R4U is niet verplicht. Zoals gezegd sluit het wel aan bij de wens om kwetsbare zwangeren tijdig te ontdekken.”
Maar wat is dat nu, de R4U in Onatal?
Aan Onatal is de R4U-module toegevoegd, met verschillende tabbladen. Als je de R4U-module opent zie je dat daar al zoveel mogelijk gegevens van de desbetreffende zwangere in staan: items die al langer in Onatal zitten, worden namelijk automatisch overgenomen in die module. De overige items kun je daar invullen.”
Meer lezen over R4U? Zie de website www.erasmusmc.nl/HP4ALL (en ook http://www.goedgeboren.nl/netwerk/h/217/0/2839/Zorgverleners/De-R4U–basis-voor-bredere-risicosignalering-en-zorgtoeleiding)
Vind jij het soms ook moeilijk om gevoelige vragen te stellen? Denk je dat R4U gaat helpen? Laat het ons weten!